Historia polskich podwodniaków

Mariefred to najbardziej „polskie” miasto w Szwecji. Epizod ten z czasów II wojny światowej przyczynił się do tego, że dziś setki Szwedów są potomkami polskich żołnierzy internowanych tutaj podczas wojny.

W wyniku działań wojennych we wrześniu 1939 przybyły do Szwecji i zostały tu internowane trzy polskie okręty podwodne: ORP "Sęp" (przybył 17 września), ORP "Ryś" (od 18 września) i ORP "Żbik" (od 25 września). Szwedzi wyznaczyli im postój przy wyspie Vaxholm, następnie w Sztokholmie i wreszcie w Mariefred. Radiostację jednego z okrętów podwodnych (prawdopodobnie ORP "Żbik") wykorzystano później do stworzenia kanału komunikacyjnego pomiędzy poselstwem RP w Sztokholmie a Londynem. Ponadto od sierpnia 1939 do końca wojny w Szwecji przebywał żaglowiec szkolny "Dar Pomorza" oraz motorówka Straży Granicznej "Batory", której udało się przerwać blokadę Helu przed kapitulacją 2 października 1939. W portach szwedzkich znalazło się też osiem polskich statków handlowych, które jednak zdołały przedostać się do portów brytyjskich.

Najbardziej dramatyczna była historia załóg trzech okrętów podwodnych. Po ciężkich walkach z niemieckim siłami morskimi i lotniczymi przybyli do Szwecji, gdzie zostali internowani we wrześniu 1939 roku. Polskie okręty wojenne najpierw stacjonowały w Vaxholm, ale po niemieckim ataku na Danię i Norwegię w kwietniu 1940 r., rząd szwedzki postanowił, że flotylla zostanie przemieszczona w okolice jeziora Mälaren.

Dla mieszkańców Mariefred internowania były wstrząsającym wydarzeniem. Mieszkańcy Mariefred otworzyli swoje domy dla bezdomnych marynarzy i przyjęli ich do swoich serc. Zostały nawiązane przyjacielskie kontakty. Jesienią 1945 r., gdy zakończył się okres internowania, połowa Polaków zdecydowała się na pozostanie w Szwecji. Wielu z nich osiedliło się w Mariefred, ożenili się ze Szwedkami i założyli rodziny. Większość polskich marynarzy, którzy przybyli do Mariefred odeszła już od nas, ale pozostały ich dzieci, wnuki i prawnuki.

Polskie pamiątki w Mariefred związane z historią polskich podwodniaków znajdziemy w kilku miejscach: na cmentarzu znajdują się groby polskich marynarzy oraz tablica pamiątkowa; tablica pamiątkowa znajduje się także na małej wyspie Förskär, w dawnym budynku stacji kolejowej Marielund (gdzie znajdował się obóz internowania) urządzono małe muzeum poświęcone historii Polaków internowanych w Szwecji), obok znajduje się obelsik z tablicą pamiątkową odsłonięty w 1996 roku.

Napis na zbiorowej mogile na cmentarzu w Mariefred:

Marynarzom Floty Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej spoczywającym w Szwecji, którzy podczas agresji hitlerowskiej w 1939 r. z honorem bronili ojczyzny i pozostali jej wierni do końca życia. Rzeczypospolita Polska. Warszawa-Sztokholm 2004.

Polskie groby na cmentarzu w Mariefred:

Mańka Antoni

Kardacz Franciszek

Nierzwiński Bruno

Laski Igo

Golert Stanisław

Terlecki Stanisław

Simiński Maksymilian

Kozieł Tadeusz

Malczewski Tadeusz

Miljanowicz Michał

Majewski Marian

Kaszuba Franciszek

Lelito Józef

Plichta Henryk

Bednarz Zdzisław - pierwszy prezes organizacji polonijnej

"Bratnia Pomoc"

Bracia Stachurscy - byli prezydenci miasta Mariefred

Matuszak Teresa Aniela

Matuszak Kazimierz (prezes Polskiego Komitetu Pomocy w Szwecji)

Buczkowska Władysława

Stawowski Józef

Gierda Kazimierz

Pieniowski Zdzisław

Słoma Władysław

Materiały informacyjne na temat historii marynarzy internowanych w Szwecji:

Podwodniacy, artykuł Magdalena Pramfelt, Relacje 6/2002 http://www.poloniainfo.se/artykul.php?id=509

Odchodzą ostatni polscy podwodniacy z 1939 roku. Michał Haykowski, PAP 2008 http://www.poloniainfo.se/artykul.php?id=1075

Teraz już na pewno pójdziemy. Andrzej Szmilichowski, Nowa Gazeta Polska nr 2/2006

Pani świetnie mówi po szwedzku. Rozmowa z Marianne Pieniowski. NGP nr 8/2004 (nr. 102)